ტოპ 3 დეფიციტური ვიტამინები და მინერალები
რაც არ უნდა უცნაურად ჟღერდეს, მხოლოდ ჯანსაღი კვება ვერ უზრუნველყოფს ორგანიზმში აუცილებელი საკვები ნივთიერების საკმარისი დონეს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია მიუთითებს, რომ 2 მილიარდზე მეტი ადამიანი განიცდის ვიტამინებისა და მინერალების დეფიციტს. ხოლო შეერთებულ შტატებში, საკვები ნივთიერებების დეფიციტი თითქმის 80% ადამიანში ვლინდება.
გავრცელებული დეფიციტი მოიცავს კალიუმს, თუთიას, მაგნიუმს, ვიტამინ B6-ს, ფოლიუმის მჟავას, ვიტამინ B12-ს, იოდს და ვიტამინ K2-ს.
ვიტამინები და მინერალები აუცილებელი საკვები ნივთიერებებია, რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ გარეშე ორგანიზმი ვერ იმუშავებს სწორად. ვიტამინებისა და მინერალების ერთ-ერთი მთავარი ფუნქციაა ის, რომ ისინი გვხვდება ფერმენტების აქტიურ ნაწილში და მუშაობენ მოლეკულების შესაქმნელად ან დაშლის მიზნით.
A ვიტამინი
ვიტამინი A იყო პირველი ცხიმში ხსნადი ვიტამინი და მას ეს სახელი "A". ეწოდა "ანტიინფექციური" თვისებების აღსანიშნავად. ვიტამინი A მნიშვნელოვანია ჯანმრთელობისა და იმუნური სისტემის ფუნქციონირებისთვის. A ვიტამინის დეფიციტი უფრო მგრძნობიარეა განსაკუთრებით ვირუსული ინფექციების მიმართ. A ვიტამინის ქრონიკული დეფიციტის დროს ასევე ზიანდება სასუნთქი გზების, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის და სასქესო ტრაქტის ლორწოვანი გარსები. მისი დეფიციტი ასევე უარყოფითად მოქმედებს თვალის ჯანმრთელობაზეც.
თვალში A ვიტამინის დეფიციტი იწვევს დაავადებას, რომელიც ცნობილია როგორც ქსეროფთალმია. პირველი სიმპტომია ცუდი ღამის ხედვა. რამდენადაც A ვიტამინის დეფიციტი ძლიერდება, ეს იწვევს თვალის გარე შრის, კონიუნქტივის გამოშრობას და ნაოჭებს. და თუ ის განაგრძობს პროგრესს, ეს იწვევს რქოვანას დარბილებას, ეროზიას და დაწყლულებას და, საბოლოოდ, სიბრმავეს.
A ვიტამინის დეფიციტის დიაგნოზი ჩვეულებრივ ხდება სისხლში რეტინოლის დონის გაზომვით. პლაზმაში ან შრატში რეტინოლის კონცენტრაცია <0,35 μmol/L მიუთითებს A ვიტამინის მძიმე დეფიციტზე, ხოლო <0,70 μmol/L დონე მიუთითებს A ვიტამინის სუბკლინიკურ დეფიციტზე.
ვიტამინი A ხელმისაწვდომია ორი ფორმით. რეტინოლი არის წინასწარ წარმოქმნილი ვიტამინი A და ბეტა-კაროტინი გარდაიქმნება ორგანიზმის მიერ რეტინოლად. სამწუხაროდ, არასწორი კვებისა და თუთიის დეფიციტის დროს ბეტა-კაროტინის A ვიტამინად გარდაქმნა დარღვეულია. გარდა ამისა, გენეტიკიდან გამომდინარე, ადამიანების 25% ცუდად გარდაქმნის ბეტა-კაროტინს A ვიტამინად.
რეტინოლის დიეტური წყაროებია კვერცხი, კარაქი, გამაგრებული რძე და რძის პროდუქტები, ძროხის ღვიძლი, ქათმის ღვიძლი და ვირთევზას ღვიძლის ზეთი. ბეტა-კაროტინის კვების წყაროებია მწვანე ფოთლოვანი ბოსტნეული და ფორთოხლისფერი ბოსტნეული და ხილი (როგორიცაა სტაფილო, ტკბილი კარტოფილი, ზამთრის გოგრა, კანტალუპი და მანგო). ზოგადად, რაც უფრო დიდია ხილის ან ბოსტნეულის ფერის ინტენსივობა, მით უფრო მაღალია ხილისა და ბოსტნეულის ბეტა-კაროტინის დონე.
D ვიტამინი
ვიტამინი D3 სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია სხეულის მრავალი უჯრედული ფუნქციისთვის. ვიტამინი D3 უფრო "პროჰორმონია", ვიდრე ვიტამინი. ჩვენ ორგანიზმში ვიტამინ D3-ს ვაწარმოებთ მზის სხივების საპასუხოდ ჩვენს კანში არსებული ქიმიური ნივთიერების რეაქციით. ეს ვიტამინი D3 გარდაიქმნება ღვიძლის მიერ 25(OH)D3-ად და შემდეგ თირკმელებით მის ყველაზე აქტიურ ჰორმონულ ფორმაში 1,25-დიჰიდროქსივიტამინ D3 ან კალციტრიოლში, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს კალციუმის მეტაბოლიზმში, ასევე გენეტიკური კოდის გამოხატვაში. ადამიანის დნმ შეიცავს 2700-ზე მეტ დამაკავშირებელ ადგილს სადაც D3 ვიტამინის გამოყენება ხდება.
D3 ვიტამინის დეფიციტი ჩვეულებრივ განისაზღვრება, როგორც სისხლში 25(OH)D3 დონე 25 ნგ/მლ-ზე ნაკლები ან უფრო დაბალიც. სისხლში D3-ის ადეკვატური40 ნგ/5მლ.
რკინა
რკინა გადამწყვეტია ჟანგბადის ტრანსპორტირებაში ფილტვებიდან სხეულის ქსოვილებში და ნახშირორჟანგის ტრანსპორტირება ქსოვილებიდან ფილტვებში. რკინა მონაწილეობს ფერმენტებში, რომლებიც მონაწილეობენ დნმ-ში და უჯრედული ენერგიის წარმოებაში.
რკინის დეფიციტი ზოგადად განიხილება, როგორც ყველაზე გავრცელებული საკვები დეფიციტი მსოფლიოში, მათ შორის შეერთებულ შტატებში. დადგენილია, რომ მსოფლიოში 1,6 მილიარდ ადამიანს, ანუ მსოფლიოს მოსახლეობის დაახლოებით 1/5-ს აქვს რკინის დეფიციტი. რკინის დეფიციტის ჯგუფების ყველაზე მაღალი რისკებში შედიან: ორ წლამდე ასაკის ჩვილები, თინეიჯერი გოგონები, ორსული ქალები და მოხუცები.
რკინის დეფიციტი შეიძლება გამოწვეული იყოს რკინის მოთხოვნილების გაზრდით, საკვების მიღების შემცირებით, რკინის შეწოვის ან უტილიზაციის შემცირებით, სისხლის დაკარგვით ან ფაქტორების ერთობლიობით. რკინაზე მოთხოვნილება იზრდება ჩვილებისა და მოზარდების ზრდის პერიოდში და ორსულობისა და ლაქტაციის პერიოდში. ამჟამად, ორსული ქალების უმეტესობას ორსულობის დროს რეგულარულად აძლევენ რკინის საკვებდანამატებს, რადგან ორსულობის დროს რკინის მკვეთრად გაზრდილი მოთხოვნილება ჩვეულებრივ ვერ იქნება დაკმაყოფილებული მხოლოდ საკვებით.
რკინის დეფიციტი ანემიის სახით(სისხლის წითელი უჯრედების დეფიციტი) ყველაზე გავრცელებული მიზეზია. თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ანემია რკინის დეფიციტის ბოლო ეტაპია. რკინადამოკიდებული ფერმენტები, რომლებიც მონაწილეობენ ენერგიის გამომუშავებასა და მეტაბოლიზმში, პირველია, რომლებიც გავლენას ახდენენ რკინის დაბალი შემცველობით.
რკინის დეფიციტმა კი შეიძლება მნიშვნელოვნად შეაფერხოს სხეულის მრავალი ქსოვილის ფუნქცია. კერძოდ, ამან შეიძლება გამოიწვიოს დაღლილობა და იმუნური სისტემის და ტვინის ფუნქციის დაქვეითება. რკინის დეფიციტი მნიშვნელოვნად ამცირებს ვარჯიშის ხარისხს, ფიზიკურ შრომისუნარიანობას და იმუნური სისტემის უნარს, ებრძოლოს ინფექციას.
რკინის დეფიციტი ასევე დაკავშირებულია ყურადღების და განწყობის მკვეთრად დაქვეითებასთან. საბედნიეროდ, რკინის საკვებდანამატების მეშვებოტ შესაძლებელია, ნორმალური გონებრივი ფუნქციის დაბრუნება.
რკინის დეფიციტი საუკეთესოდ განისაზღვრება სისხლის ტესტით, რომელიც ცნობილია როგორც შრატის ფერიტინი. იდეალურ შემთხვევაში, დონე უნდა იყოს მინიმუმ 60 ნგ/მლ.
რკინის საუკეთესო საკვები წყაროა წითელი ხორცი, განსაკუთრებით ღვიძლი. ასევე თევზი, ლობიო, მთლიანი მარცვლეული და გამდიდრებული პური და მწვანე ფოთლოვანი ბოსტნეული. თუმცა, რკინა უკეთესად შეიწოვება ხორცში, რადგან ის დაკავშირებულია ჰემოგლობინთან.
ექსპერტების უმეტესობა გვირჩევს მივიღოთ რკინა საკვებდანამატის სახითაც, დაახლოებით 30 მგ. ასევე რკინა აუცილებელია მიიღონ ვეგანებმაც, რადგან ისინი არ ჭამენ წითელ ხორცს, სადაც იგი ყველაზე უხვად არის.